เมื่อ AI ช่วยให้ผู้พิการเข้าถึงอาหารอย่างเท่าเทียม

        ปัจจุบัน AI ได้ช่วยลดความเหลื่อมล้ำของผู้คน โดยเฉพาะผู้พิการซึ่งมักประสบกับข้อจำกัดในการดำเนินชีวิตประจำวันในหลายมิติ รวมถึงมิติด้าน ‘การเข้าถึงอาหาร’ สิทธิพื้นฐานที่ทุกคนควรได้รับอย่างเท่าเทียม เพื่อช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตให้กับกลุ่มผู้พิการ

อุปสรรคในการเข้าถึงอาหารของผู้พิการในชีวิตประจำวันไปจนถึงระดับสากล

         ผู้พิการหลายกลุ่ม เช่น ผู้พิการทางการเคลื่อนไหว ผู้พิการทางสายตา หรือผู้พิการทางสติปัญญา อาจเผชิญปัญหาการเข้าถึงอาหาร การเลือกซื้อ การปรุง หรือแม้กระทั่งการรับประทานอาหารอย่างปลอดภัย ตัวอย่างที่พบได้ เช่น ผู้พิการทางการเคลื่อนไหวไม่สามารถใช้เครื่องมือครัวได้สะดวก ผู้พิการทางสายตาไม่สามารถอ่านฉลากวันหมดอายุ และผู้พิการทางสติปัญญาไม่สามารถเลือกอาหารที่มีประโยชน์ ทำให้อาจเกิดอันตรายในระหว่างปรุง หรือเกิดภาวะโภชนาการที่ไม่เหมาะสม ยังไม่นับปัญหาการขาดแคลนอาหารจากการขาดโอกาสและการบริหารจัดการเพื่อคนทุกกลุ่ม เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตผู้คนให้ดีขึ้น

AI เข้ามามีบทบาทแก้ปัญหาในระดับชีวิตประจำวันได้อย่างไร

         ความอัจฉริยะของ AI ในปัจจุบันสามารถช่วยเหลือผู้พิการในการเข้าถึงอาหารอย่างเท่าเทียมได้หลายบทบาท เช่น

         1. บทบาทผู้ช่วยส่วนตัวในการเข้าถึงอาหาร เราใช้งาน Google Assistant, Siri หรือ Alexa สั่งอาหารออนไลน์ในชีวิตประจำวัน เช่นกันกับผู้ช่วยส่วนตัวเหล่านี้สามารถช่วยอำนวยความสะดวกให้ผู้พิการในการสั่งอาหาร ควบคุมอุปกรณ์ในครัวผ่านคำสั่งเสียง ตั้งเวลาปรุงอาหาร และค้นหาสูตรอาหาร ช่วยลดอุปสรรคในการใช้งานอุปกรณ์ที่เข้าถึงได้ยากให้ง่ายขึ้น

         Tobii Dynavox เป็นหนึ่งตัวอย่างเทคโนโลยีช่วยเหลือผู้ที่มีความบกพร่องในการพูด การเคลื่อนไหว หรือการควบคุมมือที่น่าทึ่ง โดยเมื่อทำงานร่วมกับ AI จะทำให้การมองเพื่อเลือกเมนูบนหน้าจอระบบสั่งอาหารด้วยการควบคุมด้วยตา (Eye Tracking) หรือสวิตช์พิเศษมีประสิทธิภาพมากขึ้นเมื่อใช้งาน

         2. บทบาทเทคโนโลยีรู้จำภาพและวัตถุ แอปพลิเคชัน AI ที่สามารถรู้จำวัตถุได้พัฒนาอย่างรวดเร็ว นอกจากใช้ในระบบอุตสาหกรรมไปจนถึงงานสร้างสรรค์ ผู้พิการทางสายตายังสามารถใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีนี้ได้ เช่น การจดจำฉลากอาหาร การจำแนกสีของผักผลไม้ หรือระดับความสุกของเนื้อสัตว์ เพื่อให้ได้อาหารที่ถูกสุขอนามัยและมีคุณค่าทางโภชนาการที่ดี

         Seeing AI คือแอปพลิเคชันโดย Microsoft ที่ใช้ AI รู้จำภาพและข้อความ เหมาะอย่างมากสำหรับผู้พิการทางสายตา โดยสามารถสแกนฉลากอาหาร อ่านวันหมดอายุ หรือแยกแยะธัญพืชได้ถูกชนิด สำหรับตัวอย่างการใช้งานคือเมื่อกล้องจับที่บรรจุภัณฑ์ ระบบจะสามารถบรรยายด้วยเสียง เช่น ‘แนะนำให้ควรบริโภคก่อนเดือนธันวาคม’

         3. บทบาทเครื่องช่วยปรุงอาหารอัจฉริยะ อุปกรณ์ครัวหลายชนิดถูกพัฒนาให้ควบคุมโดย AI ตั้งแต่เตาไฟฟ้าที่ปรับอุณหภูมิอัตโนมัติได้แม่นยำตามชนิดอาหาร หรือแม้แต่แขนกลที่ช่วยผู้พิการจับและหั่นวัตถุดิบ ยังไม่นับรวมถึงเครื่องล้างจานที่ปรับโหมดล้างได้ตามระดับคราบเปื้อนหรือใช้งานจริง ผู้พิการสามารถนำเทคโนโลยีนี้มาใช้ได้มากขึ้นในปัจจุบัน

         แขนกล Virginia Tech ค.ศ. 2025 Interesting Engineering รายงานว่าทีมนักวิศวกรจาก Virginia Tech ได้พัฒนาหุ่นยนต์ที่ทำงานซับซ้อนอย่างการทำพิซซ่าได้ สามารถช่วยหยิบจับวัตถุดิบระหว่างการปรุง ซึ่งการที่หุ่นยนต์ทำงานร่วมกับมนุษย์ นับว่าเป็นอีกก้าว ช่วยให้การทำอาหารที่เคยเป็นเรื่องเหนื่อยล้าเป็นเรื่องง่ายสำหรับผู้พิการ

         4. การวางแผนโภชนาการเฉพาะบุคคล ความสามารถประมวลผลข้อมูลด้านสุขภาพและพฤติกรรมการบริโภคของ AI เป็นประโยชน์อย่างมากในการแนะนำเมนูที่เหมาะสมกับภาวะร่างกายเพื่อสุขภาพที่ดีระยะยาวในกลุ่มผู้พิการ โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะเบาหวาน แพ้อาหาร มีโรคประจำตัว หรือกลืนลำบาก ทั้งยังมีปัจจัยแตกต่างกันในเรื่องวัย

         Whisk คือหนึ่งในตัวอย่างน่าสนใจ เป็นแอปพลิเคชันวางแผนอาหารด้วย AI โดดเด่นในการสร้างแผนมื้ออาหารตามข้อมูลสุขภาพส่วนตัว เหมาะกับผู้มีข้อจำกัดในการรับประทานอาหาร มีระบบแนะนำเมนูที่เหมาะสมทั้งกับผู้พิการที่กลืนลำบากและผู้สูงวัย ปัจจุบันเปลี่ยนชื่อเป็น Samsung Food เพิ่มฟีเจอร์ AI พัฒนาการแนะนำเมนูและข้อมูลโภชนาการ

AI สามารถมีบทบาทในการแก้ปัญหาระดับสากลได้อย่างมีประสิทธิภาพ

         มากกว่านั้น AI ยังสามารถเป็นเครื่องมือในระดับนโยบายเพื่อการเข้าถึงอาหารของผู้พิการ ให้เกิดการเข้าถึงที่ปลอดภัย เหมาะสม และเพียงพอความต้องการ โดยนำไปใช้ในขั้นตอนการดำเนินงาน ไม่ว่าจะเป็นการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อสนับสนุนนโยบายเชิงลึก การออกแบบระบบอาหารอัจฉริยะและครอบคลุม การเชื่อมโยงนโยบายสุขภาพและโภชนาการเฉพาะกลุ่ม การประเมินหรือออกแบบกฎระเบียบให้ตอบโจทย์การเข้าถึง และการประสานความร่วมมือระดับสากล นับได้ว่ายุคนี้ AI เป็นกุญแจสำคัญในภาคอาหารสำหรับการเข้าถึงและยกระดับคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับผู้พิการ

ข้อมูลอ้างอิง :

- dynavoxgroup.com

- forbes.com

- interestingengineering.com

- mdpi.com

- news.samsung.com

- techsauce.co