Digital Citizenship พลเมืองดิจิทัลที่มีความรับผิดชอบ
โลกวันนี้ไม่มีขอบเขตอีกต่อไประหว่างโลกจริงกับโลกออนไลน์ แผ่นดินแห่งดิจิทัลกลายเป็นพื้นที่ที่ทุกคนมีส่วนร่วมในฐานะ “พลเมือง” ไม่ต่างจากวิถีชีวิตปกติ พลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) จึงหมายถึง บุคคลที่มีความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างสร้างสรรค์ ปลอดภัย และมีจิตสำนึกรับผิดชอบต่อตนเองและสังคมออนไลน์ ไม่เพียงเข้าถึงอินเทอร์เน็ตได้ แต่ต้องเข้าใจสิทธิ หน้าที่ และผลกระทบของการกระทำตนบนโลกดิจิทัลอย่างถ่องแท้
ความหมายและความสำคัญของ Digital Citizenship
Digital Citizenship คือ แนวคิดที่ทุกคนซึ่งใช้เทคโนโลยีดิจิทัลควรมี “ทักษะชีวิต” ที่ช่วยให้ใช้งานสื่อสาร สร้างสรรค์ และมีส่วนร่วมในโลกออนไลน์อย่างชาญฉลาด โดยคำนึงถึงความปลอดภัย ความรับผิดชอบต่อสังคม และการเคารพสิทธิ์ของผู้อื่น พลเมืองดิจิทัลที่ดีต้องรู้จักปกป้องข้อมูลส่วนตัว ป้องกันตนเองจากภัยคุกคามออนไลน์ รู้เท่าทันเบื้องหลังข่าวสารและข้อมูล ไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ผู้อื่น และแสดงออกอย่างเหมาะสมตามกฎหมาย จริยธรรม และวัฒนธรรมของสังคม
สถาบันสื่อเด็กและเยาวชนให้นิยามว่า “พลเมืองดิจิทัลคือผู้ใช้งานสื่อดิจิทัลและสื่อสังคมออนไลน์ที่เข้าใจบรรทัดฐานของการปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสมและมีความรับผิดชอบในการใช้เทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคดิจิทัลที่มีการสื่อสารไร้พรมแดน ซึ่งสมาชิกโลกออนไลน์มีความหลากหลายทางเชื้อชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม พลเมืองดิจิทัลจึงต้องเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบ มีจริยธรรม เห็นอกเห็นใจและเคารพผู้อื่น มีส่วนร่วม และมุ่งเน้นความเป็นธรรมในสังคม”
ทักษะสำคัญของพลเมืองดิจิทัลที่มีความรับผิดชอบ
- ทักษะการเข้าถึงและการใช้เทคโนโลยี ใช้งานอุปกรณ์ ซอฟต์แวร์ และแพลตฟอร์มได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ทักษะการคิดวิเคราะห์และประเมินข้อมูล รู้เท่าทันข่าวปลอม ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูล ใช้วิจารณญาณในการแชร์และแสดงความคิดเห็น
- ทักษะการรักษาความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว รักษาข้อมูลส่วนตัว ป้องกันตนเองจากภัยไซเบอร์ ไม่หลงเชื่อหรือเปิดเผยข้อมูลสำคัญให้บุคคลแปลกหน้า
- ทักษะการสื่อสารอย่างเหมาะสม เรียนรู้และเคารพกฎแห่งความปลอดภัย มารยาท สุภาพ ไหวพริบในการโต้ตอบ ไม่ละเมิดกฎหมายหรือเบียดเบียนผู้อื่น
- ทักษะการบริหารจัดการเวลาและข้อมูล ใช้เวลาบนโลกออนไลน์อย่างสมดุล ควบคุมการเข้าถึงข้อมูลตนเองและผู้อื่น
- ทักษะการสร้างสรรค์และเป็นผู้นำในสังคมดิจิทัล ส่งเสริมเนื้อหาที่มีประโยชน์ พัฒนาสังคมออนไลน์ให้อยู่ร่วมกันอย่างสร้างสรรค์ สันติ และเคารพความแตกต่าง
- ทักษะการรับผิดชอบต่อสังคม ตระหนักถึงผลกระทบของการกระทำตนทั้งในโลกจริงและโลกออนไลน์ ไม่ทำให้ผู้อื่นเสียหาย หรือสังคมขาดความเชื่อมั่นในระบบดิจิทัล
- ทักษะการเรียนรู้ตลอดชีวิต เตรียมพร้อมรับมือกับความเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี และพัฒนาขีดความสามารถตนเองให้ทันยุคสมัย
ตัวอย่างการประยุกต์ใช้ในชีวิตจริง
ทุกวันนี้ เราทุกคนล้วนเป็น “พลเมืองดิจิทัล” ตั้งแต่เด็กนักเรียน ผู้ใหญ่จนถึงวัยสูงอายุ การสอนและปลูกฝังค่านิยมการเป็นพลเมืองดิจิทัลควรเริ่มตั้งแต่ในครอบครัวและโรงเรียน ตัวอย่างเช่น การดูแลการใช้โซเชียลมีเดียของเด็ก การตรวจสอบและแจ้งเตือนข่าวปลอม การไม่แชร์หรือส่งต่อข้อมูลส่วนตัวผู้อื่น การเคารพสิทธิ์และความเป็นส่วนตัว การใช้ภาษาและท่าทีที่สุภาพในการสื่อสารออนไลน์ รวมถึงการไม่ก่อกวน ก่อความรุนแรง หรือกลั่นแกล้งผู้อื่นบนโลกออนไลน์
การเป็นพลเมืองดิจิทัลที่มีความรับผิดชอบนั้นไม่ใช่เพียง “ใช้เทคโนโลยีเป็น” แต่ต้อง “ใช้อย่างรู้เท่าทัน ปลอดภัย และมีจิตสำนึก” ต่อสังคม ต้องตระหนักว่าระหว่าง “สิทธิประโยชน์” และ “หน้าที่” ของการอยู่ร่วมกันในโลกดิจิทัลนั้น เราแต่ละคนคือผู้กำหนดทิศทางของสังคมออนไลน์ให้สงบสุขและเต็มไปด้วยความสร้างสรรค์ เพราะการเป็นพลเมืองดิจิทัลที่ดี คือพลังสำคัญในการร่วมกันสร้างโลกออนไลน์ให้น่าอยู่และปลอดภัยสำหรับทุกคน
แหล่งอ้างอิง :
- Mobile Guardian. “เสริมพลังให้นักเรียนของคุณด้วยการเป็นพลเมืองดิจิทัล” https://www.mobileguardian.com/blog-th/esrimphlangaihnakeriiynkh-ngkhundwykaarepnphlemuue-ngdicchithal
- สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). “พลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship)” https://www.thaihealth.or.th
- Solutions Impact. “พลเมืองดิจิทัล คืออะไร ต้องมีทักษะจำเป็นอะไรบ้างในองค์กร” https://solutionsimpact.com/blog/digital-citizen/
- สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (OKMD). “8 ทักษะความเป็นพลเมืองดิจิทัล” https://www.okmd.or.th/okmd-kratooktomkit/4673/
- มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. “Digital Citizens : พลเมืองดิจิทัล” [เนื้อหาหลักสูตรออนไลน์]
- Think Digital App. “Digital Citizenship: ทักษะพลเมืองดิจิทัล” https://blog.think-digital.app/2024/03/12/digital-citizenship/
- วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. “มนุษย์กับความเป็นพลเมืองดิจิทัล Human : Digital Citizenship” [เอกสารวิชาการ]
หมายเหตุ : บทความนี้เรียบเรียงจากแนวคิดและข้อมูลในแหล่งอ้างอิงข้างต้น โดยไม่คัดลอกข้อความต้นฉบับ หากมีการอ้างถึงตัวอย่างหรือข้อมูลเชิงสถิติ จะระบุแหล่งที่มาอย่างชัดเจนเพื่อความน่าเชื่อถือและความรับผิดชอบต่อสังคม
#OKMDCREATOR #OKMD #KnowledgePortal #กระตุกต่อมคิด #KnowledgeSharing #21stCenturySkills
