ภาพจาก AI: ลิขสิทธ์และการใช้เชิงพาณิชย์
ปัจจุบันคงปฏิเสธไม่ได้ว่าเทคโนโลยีปัญญาดิษฐ์
(AI) เข้ามามีบทบาทในหลายๆด้านของการทำงาน ตั้งแต่การวิเคราะห์ข้อมูล การสื่อสาร
ตลอดจนการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านการสร้างรูปภาพจากแบบจำลอง
AI เช่น DALL-E โดย OpenAI ผู้พัฒนา ChatGPT หรือ Imagen 3 โดย Google ผู้พัฒนา
Gemini หรือ FLUX.1 โดย Black Forest Labs เป็นต้น
ซึ่งแบบจำลองเหล่านี้สร้างสรรค์ภาพใหม่จากข้อความตามคำสั่งที่ผู้ใช้งานป้อนเข้าไป
(Text-to-Image)
ได้ภาพออกสวยงามและสร้างสรรค์ตามจินตนาการของผู้ใช้งานอย่างน่าทึ่ง อย่างไรก็ตาม ณ
ขณะนี้น่าจะมีผู้ใช้งานหลายคนมีข้อสงสัยที่ว่า
“ใครเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ของภาพเหล่านี้ ?” และ “เราสามารถนำภาพจาก AI
ไปใช้งานเชิงพาณิชย์ได้หรือไม่ ?”
บทความนี้จะเล่าประเด็นด้านลิขสิทธิ์ การใช้งานเชิงพาณิชย์
และข้อแนะนำที่เกี่ยวข้อง
ลิขสิทธิ์ของภาพจาก
AI
ปัจจุบันประเด็นเรื่องลิขสิทธิ์ของภาพที่สร้างจากแบบจำลอง
AI ยังมีข้อถกเถียงในระดับนานาชาติ
โดยแต่ละประเทศมีแนวปฏิบัติและมุมมองทางกฎหมายที่แตกต่างกัน ตัวอย่างเช่น
สหรัฐอเมริกา : เมื่อวันที่ 21
กุมภาพันธ์ 2566 สำนักงานลิขสิทธิ์แห่งสหรัฐฯ (U.S. Copyright Office)
ได้วินิจฉัยกรณีการ์ตูนเรื่อง Zarya of the Dawn จาก Kristina Kashtanova โดยใช้
Midjourney
ในการสร้างสรรค์ได้ยกเลิกทะเบียนลิขสิทธิ์ที่เคยออกให้ก่อนหน้านั้นและรับจดทะเบียนลิขสิทธิ์ในงานให้เพียงบางส่วนเท่านั้น
โดยสรุปคือภาพการ์ตูนที่สร้างจาก AI
ไม่ใช่งานที่เกิดจากความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ของมุนษย์จึงไม่ได้รับความคุ้มครอง
ล่าสุดสำนักงานลิขสิทธิ์สหรัฐมีรายงานเมื่อวันที่ 25 มกราคม 2568
โดยมีเนื้อหาโดยสรุปว่า กฎหมายในปัจจุบันนั้นเพียงพอในการพิจารณาลิขสิทธิ์ของงานที่สร้างจาก
AI โดยไม่จำเป็นต้องมีการแก้ไขกฎหมายใดๆ ผลงานที่สร้างขึ้นจาก AI
อย่างสมบูรณ์ไม่สามารถได้รับการคุ้มครองลิขสิทธิ์ ในกรณีผลงานที่ AI
มีบทบาทช่วยเหลือมนุษย์ยังสามารถขอรับการคุ้มครองได้โดยจะต้องมีการระบุส่วนที่สร้างโดยมนุษย์อย่างชัดเจน
อีกทั้งการใช้คำสั่ง หรือ prompt
เพียงอย่างเดียวไม่ถือว่าเป็นการสร้างสรรค์ที่เพียงพอสำหรับการได้รับลิขสิทธิ์
สาธารณรัฐประชาชนจีน : เมื่อวันที่
25 พฤศจิกายน 2566 ที่ศาลอินเทอร์เน็ตประจำกรุงปักกิ่ง
ให้ความคุ้มครองลิขสิทธิ์ผลงานภาพ Spring Breeze Brings Tenderness ที่สร้างจาก AI
ศาลวินิจฉัยว่า
ภาพนี้เป็นงานศิลปะที่มีลิขสิทธิ์เนื่องจากผู้สร้างสรรค์มีส่วนใช้สติปัญญาของตนในกระบวนการสร้างภาพนี้
จากการเลือกใช้บริการสร้างรูป AI มีการใส่คำสั่งมากกว่า 150 คำสั่ง
กำหนดพารามิเตอร์
และแก้ไขพารามิเตอร์หลายครั้งแสดงได้ถึงความวิริยะอุตสาหะของผู้สร้าง
นอกจากนี้ยังมีการคัดเลือกและการจัดภาพอีกด้วย
ไทย : พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.
2537 ได้กล่าวถึงการได้มาซึ่งลิขสิทธิ์
โดยสิทธิในลิขสิทธิ์จะเกิดขึ้นโดยทันทีนับแต่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ผลงาน
โดยไม่ต้องจดทะเบียน ซึ่งหมายความว่า
เมื่อคนไทยหยิบปากกามาวาดรูปบุคคลนั้นจะเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในรูปนั้นโดยอัตโนมัติ
อย่างไรก็ตามควรมีการเก็บหลักฐานต่างๆ
ที่แสดงว่าได้ทำการสร้างสรรค์ผลงานนั้นขึ้นมาจริงๆ
เพื่อใช้สำหรับการพิสูจน์สิทธิ์หรือความเป็นเจ้าของในอนาคต แต่อย่างไรก็ตามพรบ.นี้
ยังไม่มีความชัดเจนเกี่ยวกับผลงานที่สร้างขึ้นโดย AI
โดยยังไม่ได้กล่าวถึงว่าผู้ใดจะเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในผลงานเหล่านั้น
ทั้งนี้เนื่องจากลิขสิทธิ์ตามกฎหมายไทยกำหนดให้ “ผู้สร้างสรรค์” ต้องเป็นบุคคล
ซึ่งในที่นี้หมายถึงมนุษย์เท่านั้น
ไม่รวมถึงระบบหรือโปรแกรมที่ไม่มีสภาพเป็นนิติบุคคลหรือบุคคลธรรมดา
ดังนั้นจากตัวอย่างข้างต้นประเด็นผลงานที่เกี่ยวข้องกับ
AI ยังไม่มีความชัดเจน
แต่หากต้องการให้ผลงานดังกล่าวได้รับการคุ้มครองสิทธิ์อย่างมีน้ำหนักมากเพียงพอ
แนวทางที่เหมาะสมในปัจจุบันคือ การให้มนุษย์มีบทบาทในการดัดแปลง ตกแต่ง
หรือเพิ่มเติมเนื้อหาบางอย่างในผลงานนั้น
เพื่อแสดงให้เห็นถึงความคิดสร้างสรรค์และการตัดสินใจที่เกิดขึ้นจากฝีมือของมนุษย์
การใช้งานเชิงพาณิชย์
การใช้งานเชิงพาณิชย์โดยภาพจาก
AI หมายถึงสามารถนำภาพจาก AI ไปสร้างรายได้ ไม่ว่าจะเป็นในรูปแบบใดๆก็ตาม เช่น
การพิมพ์ภาพลงบนสินค้า การขายเป็น NFT การใช้ภาพในโฆษณาหรือเว็ปไซด์ธุรกิจ เป็นต้น
ทั้งนี้มีหลักเกณฑ์ในการพิจารณาและข้อความระมัดระวังเบื้องต้นดังต่อไปนี้
นโยบายและสิทธิ์การใช้งานจากแพลตฟอร์มสร้างภาพ:
ให้พิจารณาเงื่อนไขและนโยบายในการใช้งานภาพเชิงพาณิชย์ในแต่ละแพลตฟอร์มจะมีเงื่อนไขการอนุญาตที่แตกต่างกัน
ตัวอย่างเช่น
-
Adobe Firefly : สามารถใช้งานเชิงพาณิชย์ได้อย่างปลอดภัย
Adobe ได้ฝึกโมเดลจากเนื้อหาที่มีลิขสิทธิ์ เช่น Adobe Stock
และเนื้อหาที่หมดอายุลิขสิทธิ์ในโดเมนสาธารณะ
-
Alisa : สามารถใช้ภาพที่สร้างขึ้นจากการ
Generate ได้ทั้งในรูปแบบเชิงพาณิชย์ (Commercial) และไม่ใช่เชิงพาณิชย์
(Non-Commercial) หากใช้แบบฟรี (Free Package) ต้องมีการระบุว่าภาพมาจาก Alisa
-
Stability.ai : ภาพที่สร้างจาก
Stable Diffusion สามารถใช้งานได้ฟรีทั้งในเชิงส่วนตัวและเชิงพาณิชย์
-
Midjourney : ไม่อนุญาตให้ใช้งานเชิงพาณิชย์หากใช้บัญชีแบบฟรีหรือทดลองใช้
แต่ถ้าเป็นสมาชิกที่ชำระเงินสามารถใช้ภาพที่สร้างขึ้นได้ตามต้องการ
รวมถึงเชิงพาณิชย์
หลีกเลี่ยงการละเมิดลิขสิทธิ์: แม้ว่าภาพจะถูกสร้างขึ้นใหม่จาก
AI แต่หากภาพนั้นมีความคล้ายคลึงกับผลงานของศิลปิน โลโก้ แบรนด์
หรือบุคคลจริงๆโดยไม่ได้รับอนุญาต
หรืออาจก่อให้เกิดความสับสนหรือเสียหายต่อเจ้าของสิทธิ์
ก็จะเข้าข่ายละเมิดสิทธิ์ทางกฎหมายได้
ดังนั้นการนำภาพจาก
AI ไปใช้งานเชิงพาณิชย์สามารถทำได้และเป็นอีกหนึ่งช่องทางในการสร้างรายได้
แต่ควรพิจารณาเงื่อนไขการใช้งานของแต่ละแพลตฟอร์มอย่างรอบคอบ
นอกจากนี้การใช้ภาพที่สร้างจาก AI แต่ควรอยู่ภายใต้กฎหมายอื่นๆที่เกี่ยวข้อง
อีกทั้งควรคำนึงถึงความเหมาะสมและผลกระทบต่อผู้ชม เช่น
การหลีกเลี่ยงภาพที่อาจบิดเบือนความจริง
หรือภาพที่อาจล่วงละเมิดความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
หมายเหตุ :
OKMD Career Bootcamp 2025 Season 2
สามารถชม Live ย้อนหลังหรือทบทวนบทเรียนได้ที่ :
ครั้งที่ 1 AI Image : https://www.youtube.com/watch?v=Uut7TA1My3k&t=14s
ครั้งที่ 2 AI Media : https://www.youtube.com/watch?v=NLiLvAk5Ung
ครั้งที่ 3 Digital Ethics
& Laws :
