เจาะรากวัฒนธรรมแข็งแกร่งของสถาบันวัฒนธรรมและห้องสมุดแห่งยุโรป

ยุโรปได้รับการยกย่องว่าเป็นผืนดินแห่งปัญญาและวรรณกรรมมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่ยุคโบราณกรีก-โรมัน ผ่านสมัยกลางจนถึงยุคเรเนสซองส์ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 15 เกิดนวัตกรรมสำคัญคือ ‘การพิมพ์ตัวอักษรด้วยแท่นพิมพ์’ โดยโยฮันน์ กูเตนเบิร์ก ทำให้การผลิตหนังสือจำนวนมากเกิดขึ้นได้ง่ายและรวดเร็ว หนังสือจึงแพร่หลาย จากเดิมที่มีแต่ต้นฉบับลายมือในวัดหรือวังสู่ประชาชนทั่วไป เป็นจุดเริ่มต้นของสังคมแห่งการอ่านและการเรียนรู้ ในยุโรป และผลักดันให้ความรู้ วิทยาการ และวัฒนธรรมขยายตัวอย่างกว้าง

ความเปลี่ยนแปลงนี้ทำให้ ‘ความรู้’ ไหลเวียนอย่างแพร่หลาย หนังสือและห้องสมุดกลายเป็นศูนย์กลางอารยธรรม จุดประกายการคิด วิเคราะห์ ถกเถียง และสร้างสรรค์ในหมู่ประชาชน

ห้องสมุดในยุโรปไม่ใช่แค่ที่เก็บหนังสือ แต่เป็น ‘หัวใจ’ ของชุมชนและรากฐานของประชาธิปไตยทั่วทวีป เป็นทั้งมรดกทางปัญญาและพื้นที่สาธารณะที่ทุกคนเข้าถึงได้โดยเสมอภาค เป็นสถานที่อิสระสำหรับอ่านหนังสือ แลกเปลี่ยนความคิด และจัดกิจกรรมทางวัฒนธรรมอย่างต่อเนื่อง

วัฒนธรรมการอ่านได้ฝังลึกในสังคมยุโรป เด็กๆ เรียนรู้การใช้ห้องสมุดตั้งแต่วัยเยาว์ โรงเรียนและครอบครัวร่วมกันปลูกฝังนิสัยรักการอ่าน กระแสวรรณกรรมท้องถิ่นและวรรณกรรมแปลก็เติบโตควบคู่ไปกับการจัดงานเทศกาลหนังสือ ที่ผลักดันวัฒนธรรมการอ่านให้แข็งแกร่งและยั่งยืน

รัฐกับชุมชนร่วมกันสนับสนุน

รัฐบาลแต่ละประเทศกำหนดนโยบายสนับสนุนการอ่านและการเข้าถึงหนังสืออย่างแรงกล้า เช่น ระบบห้องสมุดสาธารณะของฟินแลนด์และสวีเดนได้รับการยกย่องให้ดีที่สุดในโลก ช่วยให้เด็ก เยาวชน และทุกชนชั้นเข้าถึงหนังสือฟรี แถมยังจัดกิจกรรมสร้างสรรค์และเวิร์กช็อปนักเขียน เพื่อสะท้อน ‘พื้นที่ปลอดภัย’ ทางความคิดและความรู้สำหรับทุกเพศวัย

วัฒนธรรมของการ ‘แบ่งปันและเรียนรู้ร่วมกัน’ นี้เองที่หล่อหลอมให้ยุโรปยังคงเป็นผู้นำในด้านวรรณกรรม นวัตกรรมทางปัญญา และการสื่อสารข้ามวัฒนธรรมเสมอมา

บทบาทและความน่าสนใจของแต่ละสถาบัน

การจัดตั้งสถาบันวัฒนธรรมของแต่ละประเทศในยุโรป มีรากเหง้ามาจากความต้องการสร้างความเข้าใจอันดี แลกเปลี่ยนเรียนรู้ และส่งเสริมภาพลักษณ์ประเทศในเวทีนานาชาติ หลังยุคสงครามโลกหลายชาติยุโรปจึงมองว่า Soft Power เป็นเครื่องมือสำคัญในการเชื่อมโยงผู้คนทั่วโลกอย่างสันติ เปิดโอกาสให้นำเสนออัตลักษณ์ของตนเอง และสร้างเสถียรภาพในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ อาทิ

British Council สหราชอาณาจักร

• British Council คือ สถาบันวัฒนธรรมชั้นนำของสหราชอาณาจักรที่มีบทบาทโดดเด่นในฐานะ ‘ทูตวัฒนธรรม’ ระดับโลก มุ่งส่งออกภาษาอังกฤษ ผสานกับศิลปะ การศึกษา และวัฒนธรรมอังกฤษ เพื่อสร้างความเข้าใจและขยายอิทธิพลเชิงบวกในประชาคมโลก
• สร้างโอกาสทางการศึกษา มีการให้ทุนและโครงการแลกเปลี่ยนที่เปิดโอกาสให้นักเรียนและนักศึกษาต่างชาติได้เรียนต่อหรือฝึกงานในสหราชอาณาจักร
• สร้างเครือข่ายศิษย์เก่ามากกว่าร้อยล้านคนทั่วโลก กิจกรรมของ British Council ยังได้รับการออกแบบให้ทันสมัย สอดรับเทรนด์ดิจิทัลและความเปลี่ยนแปลงของโลก

Goethe-Institut เยอรมนี

• เป็นหน่วยงานวัฒนธรรมของรัฐบาลเยอรมนี ส่งเสริมการเรียนรู้ภาษาเยอรมัน การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม และสนับสนุนศิลปะ สร้างเครือข่ายกับสถาบันการศึกษา
• สร้างพื้นที่เปิดกว้างส่งออก ‘แนวคิดเยอรมัน’ ทั้งด้านเสรีภาพ ประชาธิปไตย และพลเมืองโลก ผ่านกิจกรรมร่วมมือกับศิลปิน ชุมชน และสถาบันศึกษาในท้องถิ่นกว่า 90 ประเทศ
• จัดกิจกรรมฉายภาพยนตร์และเทศกาลวรรณกรรมเยอรมันในหลายประเทศทั่วโลก สร้างกระแสนิยมและการรู้จักภาษา ศิลปะ และวัฒนธรรมเยอรมันในวงกว้าง เกิดความเข้าใจอัตลักษณ์เยอรมันใหม่ๆ

Institut Français ฝรั่งเศส

• จัดตั้งขึ้นเพื่อสนับสนุนและเผยแพร่ภาษา วรรณกรรม ศิลปะ และอารยธรรมฝรั่งเศสสู่นานาประเทศ ผ่านกิจกรรมด้านภาษา เกิดการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรม นิทรรศการ ภาพยนตร์ ดนตรี และเทศกาลต่างๆ ปัจจุบันมีสาขามากกว่า 90 แห่งใน 100 ประเทศทั่วโลก
• เป็นผู้นำด้านเครือข่ายทางวัฒนธรรมที่ร่วมมือกับสถานทูตฝรั่งเศสและผู้เชี่ยวชาญทั่วโลก ในปัจจุบัน Institut Français ยังเน้นขยาย Soft Power ไปทางดิจิทัล เช่น แพลตฟอร์ม Culturethèque และกิจกรรมออนไลน์

ห้องสมุดแห่งชาติ และห้องสมุดสำคัญในยุโรป

ห้องสมุดจึงไม่ได้เป็นเพียงแค่ที่เก็บรักษาหนังสือเท่านั้น แต่ยังกลายเป็นศูนย์กลางชีวิตชุมชน จุดนัดพบแลกเปลี่ยนความรู้ ถือเป็นต้นแบบแห่งการรวมมรดกทางวัฒนธรรมของโลก ห้องสมุดแห่งชาติและห้องสมุดสำคัญในแต่ละประเทศ คือผลผลิตจากรากวัฒนธรรมการอ่านที่แข็งแกร่ง สะท้อนถึงความยึดโยงระหว่างปัญญา ภาษา และ การเปิดกว้างทางความคิดที่ส่งต่อจากอดีตสู่ปัจจุบัน

• British Library สหราชอาณาจักร ห้องสมุดแห่งชาติ เป็นหนึ่งในห้องสมุดขนาดใหญ่ที่สุดในโลก หนึ่งในคลังปัญญาขนาดใหญ่ที่สุดในโลก รวบรวมต้นฉบับประวัติศาสตร์กว่า 170 ล้านชิ้น ทั้งหนังสือ ต้นฉบับประวัติศาสตร์ เอกสารโบราณ และของสะสมมากกว่า 170 ล้านรายการ จากหลายศตวรรษทั่วทุกมุมโลก และเป็นผู้นำด้านห้องสมุดดิจิทัลให้ผู้คนทั่วโลกเข้าถึงสมบัติความรู้อย่างไร้ขอบเขต
• Bibliothèque Nationale de France ฝรั่งเศส ห้องสมุดแห่งชาติฝรั่งเศสมีประวัติยาวนาน สะสมต้นฉบับ หนังสือหายาก ภาพพิมพ์ แผนที่ งานศิลปะ และเอกสารสำคัญทางวัฒนธรรมกว่าหลายร้อยปี พร้อมกับจัดนิทรรศการนานาชาติที่เชื่อมโยงวรรณกรรม ศิลปะ และภูมิปัญญาฝรั่งเศสสู่ประชาคมโลก ห้องสมุดแห่งนี้ยังเปิดเวทีสำหรับนักคิด นักเขียน และชุมชนต่างๆ สนับสนุนโครงการสตาร์ทอัพด้าน และส่งเสริมการสืบทอดและต่อยอดวัฒนธรรมด้วยการใช้สื่อดิจิทัล
• National Library of Finland ฟินแลนด์ หอสมุดแห่งชาติคือศูนย์กลางความรู้และแหล่งอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมสำคัญของประเทศ รวมหนังสือ องค์ความรู้ เอกสารเก่า ต้นฉบับหายาก หนังสือพิมพ์โบราณ และภาพพิมพ์เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ถือว่าเป็น ‘สัญลักษณ์ประจำชาติ’ ของการรักการอ่านและ การเปิดกว้างทางวัฒนธรรมฟินแลนด์ ผลักดันการใช้ภาษาและวรรณกรรมเป็นเครื่องมือสร้าง Soft Power ในกลุ่มประเทศนอร์ดิก

การขับเคลื่อนในปัจจุบันและทิศทางอนาคต

• การเข้าถึงดิจิทัล ทุกสถาบันเร่งพัฒนาแพลตฟอร์มออนไลน์ ให้บริการอีบุ๊ก คลังความรู้เสมือนจริง รองรับผู้ใช้งานทุกมุมโลก
• โครงการข้ามพรมแดน จัดเทศกาลหนังสือ นิทรรศการ และค่ายเยาวชนร่วมกับสถาบันวัฒนธรรมและห้องสมุดของชาติอื่น
• ขยายบทบาทสู่ Social Impact ใช้ภาษาและศิลปะตอบโจทย์ปัญหาสังคมและเศรษฐกิจ เสริมสร้าง Soft Skills อาชีพ วัฒนธรรมประชาธิปไตย และพลเมืองดิจิทัล
• แผนในอนาคต เน้นผลักดันความหลากหลายและการอยู่ร่วมกันอย่างเปิดกว้าง เปิดโอกาสแก่กลุ่มเปราะบาง

สถาบันวัฒนธรรมและห้องสมุดในยุโรปจึงไม่ได้เป็นเพียงสถานที่เก็บสะสมความรู้ แต่กลายเป็นเครื่องมือ Soft Power ชั้นยอดที่ขับเคลื่อนอิทธิพลของแต่ละประเทศอย่างชาญฉลาด ผ่านภาษา ศิลปะ และการแลกเปลี่ยนความรู้ ตอกย้ำมาตรฐานและคุณค่าสากลในสายตาประชาคมโลกอย่างยั่งยืน

ข้อมูลอ้างอิง :

• www.bl.uk/about
• www.britannica.com/biography/Johannes-Gutenberg
• www.goethe.de/en/uun.html
• www.institutfrancais.com/en/who%20we%20are
• www.kansalliskirjasto.fi/en/about-us