เด็กๆ รู้จัก Deepfake แค่ไหน พารู้ทัน AI ตั้งแต่ในชั้นเรียน

การเรียนรู้เกี่ยวกับ AI Deepfake ตั้งแต่ในชั้นเรียนสำคัญอย่างมากสำหรับเด็กในยุคดิจิทัล เพราะเทคโนโลยี AI Deepfake มีผลกระทบต่อชีวิตของผู้คนทุกช่วงวัยในประจำวันและต่อสังคม ไม่ใช่แค่เรื่องของผู้ใหญ่เท่านั้น แต่รวมถึงเด็กๆ ทั้งในและนอกชั้นเรียน

4 เหตุผลที่จำเป็นต่อการรู้ทัน AI Deepfake ของเด็กในยุคนี้

“เราจะเสริมศักยภาพและปกป้องเด็กๆ เมื่อเผชิญกับปัญญาประดิษฐ์ได้อย่างไร“ คือคำถามจากบทความโดย ยูนิเซฟ องค์กรพิทักษ์สิทธิเด็กทั่วโลกโดยไม่แบ่งแยกสัญชาติ เพศ ศาสนา เชื้อชาติ และการศึกษา นับเป็นคำถามที่รวมถึงปัญญาประเดิษฐ์ในรูปแบบ AI Deepfake ที่แม้แต่ผู้ใหญ่ก็ยากจะรับมือในเวลานี้ เป็นเหตุผลที่เด็กๆ ควรได้เรียนรู้เพื่อทำความเข้าใจและรับมืออย่างทันท่วงทีในการทำความเข้าใจ พัฒนาทักษะและระวังภัย

• เพื่อให้เข้าใจโลกที่เปลี่ยนแปลง และรู้จักอีกหนึ่งรูปแบบของปัญญาประดิษฐ์ :
  เริ่มจากปลูกฝังให้เด็กรู้จัก ตระหนักว่า AI Deepfake คืออะไร โดยเน้นความหมาย “การทำให้การแยกแยะความจริงจากความเท็จเป็นเรื่องยากขึ้น และอีกหนึ่งรูปแบบของปัญญาประดิษฐ์” และทำให้รู้ว่า AI Deepfake อยู่ในแฟลตฟอร์มใดได้บ้าง เพื่อให้เด็กสามารถคิดวิเคราะห์และตรวจสอบข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณ เนื่องจากมีข้อมูลที่ชี้ให้เห็นว่าเด็กทั่วโลกกำลังก้าวเข้าสู่ยุคที่มีปัญญาประดิษฐ์เป็นเครื่องมือสร้างสรรค์และเป็นครูผู้ช่วยในชั้นเรียน ที่ขณะเดียวกันมีความเสี่ยงให้เด็กๆ เข้าใกล้ด้านมืดของ AI Deepfake ได้เช่นกัน
  
  สอดคล้องกับผลสำรวจจาก Common Sense Media องค์กรไม่แสวงหากำไรที่ตรวจสอบและให้คะแนนสื่อและเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับครอบครัว โดย Impact Research ในสหรัฐอเมริกา ค.ศ. 2023 ที่ระบุว่ามีผู้ปกครองได้ตอบว่าใช้ ChatGPT เพียง 30 % เท่านั้น เมื่อเทียบกับ 58 % ของเด็กอายุ 12-18 ปี นอกจากนี้เด็กหลายคนมีพฤติกรรมซ่อนไม่ให้พ่อแม่หรือครูรู้ถึงการเข้าใช้งาน 

• เพื่อป้องกันตัวเองจากการเป็นเหยื่อ โดยเฉพาะการล่วงละเมิดทางเพศ :
  การรู้เท่าทัน AI Deepfake ลดโอกาสเสี่ยงเป็นเหยื่อ ทั้งจากการหลอกลวงและสร้างความเสียหาย โดยเฉพาะในประเด็นล่วงละเมิดทางเพศในวัยเรียน ที่ขณะเดียวกันผู้ใหญ่ที่ใกล้ชิด (ไม่เพียงแค่คนแปลกหน้าหรือเด็กๆ ด้วยกัน) ก็ไม่ได้เป็นพื้นที่ปลอดภัยเสมอไป ดังตัวอย่างจากบทความ Deepfakes can cause long-lasting damage to children ค.ศ. 2025 โดย CNN ที่ผู้เชี่ยวชาญคดีด้านกฎหมายเปิดเผยว่า มีกรณีครูผู้สอนถูกกล่าวหาว่าได้สร้าง AI Deepfakes เปลือยของนักเรียนเผยแพร่ในโลกออนไลน์ ซึ่งจากการวิจัยของเขาเองได้อธิบายว่า “เมื่อภาพเปลือยจริงหรือปลอมของบุคคลหนึ่งถูกเผยแพร่ทางออนไลน์แล้วนั้น อาจทำให้เหยื่อเสี่ยงต่อภาวะซึมเศร้า การฆ่าตัวตาย และการล่วงละเมิดทางเพศมากขึ้นได้ และอาจทำให้เหยื่อออกเดทหรือหางานยากขึ้นได้จากร่องรอยดิจิทัลที่ค้นได้ในเสี้ยววินาที” โดยหากเป็นเหยื่อควรแจ้งให้ผู้ปกครองที่ไว้ใจได้ให้ทราบในทันที เพื่อรวบรวมหลักฐาน รับมือ และปกป้องชื่อเสียงเป็นลำดับต่อไป

• เพื่อสร้างความตระหนักและก้าวสู่การเป็นพลเมืองดิจิทัลที่ดี :
  Raising Children Network ที่ได้รับทุนสนับสนุนจากรัฐบาลออสเตรเลียได้ให้ความหมายการเป็น “พลเมืองดิจิทัล” ว่าคือผู้ใช้อินเทอร์เน็ตอย่างถูกกฎหมาย ปลอดภัย เคารพ และมีความรับผิดชอบได้ ที่เมื่อเด็กๆ ได้รู้จักคำนี้คู่ไปกับ “AI Deepfake” จะช่วยให้พวกเขาใช้เทคโนโลยีนี้อย่างถูกวิธี ไม่เป็นภัยกับทั้งตนเอง ผู้อื่น และสังคมวงกว้าง เช่น ไม่หลงเชื่อของมูลเท็จ ไม่เผยแพร่ข้อมูลที่ผิดพลาด รวมทั้งไม่ใช้ AI Deepfake สร้างความเสียหายให้กับทั้งบุคคล องค์กร ไปจนถึงสร้างความขัดแย้งในระดับสากล ที่นอกจากประเด็นทางเพศที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง ยังมีประเด็นการใส่ร้าย เช่น กรณีนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายกลุ่มหนึ่งที่ Carmel High School ในนิวยอร์กซิตี ค.ศ. 2023 ได้สร้างวิดีโอปลอมขึ้น ทำให้ผู้ชมเชื่อว่าครูใหญ่ได้ตะโกนใส่ร้ายและเหยียดเชื้อชาตินักเรียนต่างสีผิวในโรงเรียน แม้วิดีโอนี้จะเป็นของปลอมโดยสิ้นเชิง ตามข้อมูลบทความจาก แหล่งข้อมูลชั้นนำเพื่อนักการศึกษาโรงเรียนนานาชาติทั่วโลก The International Educator (TIE)  
  
  
• เพื่อเตรียมทักษะและความพร้อมสำหรับอนาคต ใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยี :
  การเรียนรู้เพื่อทำความเข้าใจ เทคโนโลยี AI Deepfake จะช่วยฝึกเด็กๆ ให้มีทักษะในการวิเคราะห์ข้อมูล ประเมินความน่าเชื่อถือ และใช้เหตุผลในการตัดสินใจ นำทักษะไปต่อยอดได้ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในหลายด้าน เช่น ด้านการเมือง สังคม และเศรษฐกิจ ดังนั้นการได้เรียนรู้เกี่ยวกับ AI Deepfake ตั้งแต่วัยเรียน (แม้จะมีความเสี่ยงเช่นกัน) จะช่วยให้พวกเขาพร้อมเผชิญหน้ากับอนาคตที่ท้าทาย ดังที่ได้เห็นการต่อยอดนวัตกรรมและเทคโนโลยีในปัจจุบัน เช่น การใช้ AI Deepfake เพื่อช่วยลดต้นทุนงานด้านการสร้างสรรค์ อย่างการถ่ายทำ ฉาก และนักแสดง ไปจนถึงช่วยเหลือนักแสดงที่มีปัญหาสุขภาพอย่างกรณี บรูซ วิลลิส นักแสดงรุ่นใหญ่ที่เริ่มมีปัญหาการจำบท โดยนักแสดงต้องยินยอมให้ใช้ การใช้เพื่อช่วยกระตุ้นยอดการขายอย่างความนิยมให้แม่ค้า AI Deepfake ที่พัฒนาโดยสตาร์ทอัพในจีนไลฟ์ขายของทุกวัน 24 ชั่วโมง หรือเพื่อบำบัดอาการป่วยทางจิตให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นสำหรับการรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ 

มากกว่าในชั้นเรียน ทุกเวลาและสถานที่หากมีผู้ใหญ่ ผู้ปกครองคอยชี้แนะ หรือมีภาครัฐสนับสนุนการเรียนรู้ในประเด็นนี้ ย่อมสามารถเป็นชั้นเรียน AI Deepfake ได้เช่นเดียวกัน เพื่อให้เด็กๆ ทุกคนเข้าถึงความรู้ที่สำคัญและจำเป็นได้อย่างเท่าเทียม

#AI  #generative AI #Education #Digital Citizenship: #เอไอ #การศึกษา #พลเมืองดิจิทัล # #KnowledgePortal #กระตุกต่อมคิด #OKMD
www.okmd.or.th/upload/pdf/2568/PDF/The%20Knowledge%20Vol.37.pdf