“สวนจากภูผาสู่มหานที” ป่ากลางกรุงจากพระราชปณิธาน “ป่ารักน้ำ”

“พระเจ้าอยู่หัวเป็นน้ำ ฉันจะเป็นป่า

ป่าที่ถวายความจงรักภักดีต่อน้ำ

พระเจ้าอยู่หัวสร้างอ่างเก็บน้ำ ฉันจะสร้างป่า”

พระราชดำรัสในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง 

ณ บ้านถ้ำติ้ว อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2525

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ไปทรงเยี่ยมราษฎรทั่วทุกภูมิภาค และทรงทราบว่าป่าไม้ถูกทำลาย เกิดการบุกรุกแพ้วถางป่าเป็นจำนวนมาก จึงมีพระราชปณิธานอันแน่วแน่ในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะป่าไม้ซึ่งเป็นแหล่งทรัพยากรอันสำคัญที่จะสร้างความชุ่มชื้นแก่แผ่นดิน โดยเมื่อคราวเสด็จพระราชดำเนินไปเยี่ยมราษฎรที่บ้านถ้ำติ้ว ตำบลปทุมวาปี อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร เมื่อปี 2525 พระองค์ได้ทรงปลูกป่าเป็นตัวอย่างแก่ราษฎรจำนวน 1 ไร่ ณ บริเวณอ่างเก็บน้ำคำจวง บ้านถ้ำติ้ว อันเป็นจุดเริ่มต้นโครงการ “ป่ารักน้ำ” แห่งแรกของประเทศไทย ทรงชักชวนให้ราษฎรมีส่วนร่วมในการปลูกและดูแลรักษาป่า โดยโครงการป่ารักน้ำบ้านถ้ำติ้วได้เป็นต้นแบบของโครงการป่ารักน้ำทั่วประเทศ เป็นพื้นที่ต้นน้ำที่มีสภาพสมบูรณ์ทางนิเวศวิทยาควบคู่ไปกับการพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎรให้ยั่งยืน และมีจิตสำนึกในการรักป่าไม้มากยิ่งขึ้น ทำให้ปัจจุบันงานอนุรักษ์และปลูกป่าไม้ ได้ขยายขอบเขตไปทั่วประเทศ ก่อเกิดผืนป่าที่อุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งต้นน้ำที่สำคัญของมนุษย์ และเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า

“ป่ารักน้ำ” เป็นโครงการสำคัญที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงพระราชดำริขึ้นด้วยความเอาพระราชหฤทัยใส่ต่อสิ่งแวดล้อมและสายพระเนตรอันยาวไกลต่อความยั่งยืนของทรัพยากรของประเทศและของโลก ซึ่งนามของโครงการได้สะท้อนถึง “ความสมดุล” ของสิ่งแวดล้อมที่เมื่อมีป่า น้ำก็จะอุดมสมบูรณ์ อีกนัยหนึ่งนามของโครงการยังเปรียบได้กับ “ความรัก” ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีต่อพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ดังพระราชดำรัสข้างต้นที่ตรงเปรียบพระบาทเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 เป็นน้ำ และเปรียบพระองค์เองเป็นป่า

จากพระราชปณิธานในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ถูกต่อยอดและพัฒนาไปสู่การรักษาป่าและน้ำทั่วประเทศ อักทั้งยังได้ก่อเกิดพื้นที่การเรียนรู้ที่สำคัญใจกลางเมืองกรุงอย่าง “สวนจากภูผาสู่มหานที” สวนสาธารณะบนพื้นที่ 26 ไร่ ซึ่งเป็นสวนต่อขยายจากสวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ซึ่งเป็นสวนสาธารณะที่นำพระราชปณิธานดังกล่าว มาเป็นแนวคิดในการออกแบบ และจัดพื้นที่ให้เป็นแหล่งเรียนรู้การดำรงชีพที่คนต้องพึ่งพาป่า โดยภายในสวนแห่งนี้ได้รวบรวมพรรณไม้ต่าง ๆ จากทั่วประเทศ พรรณไม้ทรงปลูกในสถานที่ต่าง ๆ ตั้งแต่พรรณไม้บนที่สูง จนถึงพรรณไม้ในที่ลุ่ม จัดสรรตามแนวคิด “จากภูผาสู่มหานที” เป็นการสร้างให้เกิดระบบนิเวศป่าที่สมบูรณ์ในพื้นที่โครงการ รวมทั้งมีพื้นที่สำหรับฝึกอบรมเยาวชนเกี่ยวกับการปลูกป่า เป็นพื้นที่พักผ่อน และเป็นสถานที่ทำกิจกรรมต่าง ๆ อาทิ

เส้นทางศึกษาพรรณไม้ทรงปลูก : พื้นที่ปลูกพรรณไม้ที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงปลูกไว้ทั่วประเทศ

เนินเขาจำลอง : พื้นที่จำลองเทือกเขาสู่แม่น้ำ ที่สะท้อนแนวคิดหลักของสวน

พื้นที่ชุ่มน้ำ : พื้นที่จำลองระบบนิเวศการกรองน้ำตามธรรมชาติ

หอชมนก : ตั้งอยู่ใจกลางสวน สามารถขึ้นไปชมวิวของสวนได้แบบพาโนรามา 360 องศา เหมาะสำหรับการส่องดูนก และชมธรรมชาติของสวน

สนามเล็กเล่น : เน้นการเล่นกับธรรมชาติ ออกแบบมาเพื่อส่งเสริมพัฒนาการเด็กทุกวัย ผ่านการใช้กล้ามเนื้อ ประสาทสัมผัส ฝึกทักษะการเข้าสังคม 

“สวนจากภูผาสู่มหานที” ตั้งอยู่ภายในสวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ถนนกำแพงเพชร 2 แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร (ติดกับสวนวชิรเบญจทัศน์ (สวนรถไฟ) และสวนจตุจักร) เปิดบริการทุกวัน ตั้งแต่เวลา 05.00 - 19.00 น. สามารถเดินทางได้ด้วย BTS สถานีหมอชิต MRT สถานีจตุจักรหรือสถานีกำแพงเพชร รถโดยสารประจำทางสาย 77, 104, 122, 136, 145, ปอ.23, ปอ.138 หรือรถยนต์ส่วนตัวจะมีลานจอดรถให้บริการ

ข้อมูลและรูปภาพสวนจาก: สำนักสิ่งแวดล้อมกรุงเทพมหานคร, https://greener.bangkok.go.th/park/suan-jak-phu-pha-su-mahanatee/