รอยต่อแห่งโอกาส เมื่อชายแดนไทยไม่ใช่เส้นกั้นแต่เป็นประตูสู่ความมั่งคั่ง

ในอดีต ภาพของชายแดนไทยมักถูกมองว่าเป็นเพียงตลาดเล็กๆ ที่ชาวบ้านสองฝั่งเดินทางมาแลกเปลี่ยนสินค้าและวัฒนธรรมกันอย่างเรียบง่าย พื้นที่เหล่านี้ดูเหมือนจะอยู่ห่างไกลจากศูนย์กลางเศรษฐกิจและโอกาสใหม่ๆ ของประเทศ แต่วันนี้ ‘ชายแดน’ เหล่านั้นกำลังถูกปั้นให้เป็น ‘ประตูเศรษฐกิจ’ ที่มีศักยภาพมหาศาล เชื่อมโยงไทยกับประเทศเพื่อนบ้านและตลาดโลกอย่างแท้จริง

จากตลาดชายแดนสู่ประตูเศรษฐกิจ

แรงผลักดันสำคัญที่เปลี่ยนภาพลักษณ์ชายแดนไทย คือแนวคิด ‘เมืองคู่’ (Twin Cities) ที่พัฒนาเมืองสองฝั่งชายแดนให้เติบโตไปพร้อมกัน ไม่ใช่แค่การค้าขายแบบเดิม แต่เป็นการสร้างโครงสร้างพื้นฐานร่วมกัน พัฒนาโลจิสติกส์ การคมนาคม การลงทุน และบริการสาธารณะ เพื่อให้เกิดความเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมอย่างไร้รอยต่อ

ตัวอย่างเช่น ‘แม่สอด (ไทย) - เมียวดี (พม่า)’ ‘มุกดาหาร (ไทย) - สะหวันนะเขต (ลาว)’ ‘อรัญประเทศ (ไทย) - ปอยเปต (กัมพูชา)’ และ ‘สะเดา (ไทย) - บูกิตกายูฮิตัม (มาเลเซีย)’ เมืองเหล่านี้กำลังกลายเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ การค้าชายแดน และอุตสาหกรรมใหม่ๆ ที่มีบทบาทสำคัญในห่วงโซ่อุปทานภูมิภาค

Twin Cities เสริมพลังเติบโตสองฝั่ง

แนวคิดเมืองคู่ (Twin Cities) คือการพัฒนาเมืองสองฝั่งชายแดนให้เติบโตไปพร้อมกันอย่างสมดุล โดยอาศัยความร่วมมือระหว่างรัฐบาลท้องถิ่น ภาคเอกชน และประชาชนทั้งสองประเทศ ตัวอย่างความสำเร็จ เช่น

• การสร้างสะพานมิตรภาพไทย - ลาว และไทย - เมียนมา ที่ช่วยให้การขนส่งสินค้าและคนข้ามแดนเป็นไปอย่างสะดวกและรวดเร็ว
• การพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษชายแดน (SEZ) ที่ดึงดูดการลงทุนจากทั้งในและต่างประเทศ
• การพัฒนาระบบศุลกากรและ One Stop Service ร่วมกัน ลดขั้นตอนการนำเข้า-ส่งออก
• การเชื่อมโยงระบบขนส่ง เช่น รถไฟ ถนน และท่าเรือ เพื่อรองรับการค้าและการท่องเที่ยว 

เมืองคู่ชายแดน-ระบบดิจิทัล พลิกโฉมเศรษฐกิจไทยสู่ประตูการค้าโลก

แม่สอด-เมียวดี

แม่สอด จังหวัดตาก และเมืองเมียวดี รัฐกะเหรี่ยง เมียนมา ตั้งอยู่บนแนวระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก (EWEC) และเชื่อมโยงด้วยสะพานมิตรภาพไทย-เมียนมา ทั้งสองเมืองได้รับการพัฒนาให้เป็น ‘เมืองคู่’ โดยมีการวางยุทธศาสตร์ร่วมกัน เช่น การสร้างเขตเศรษฐกิจพิเศษเมียวดี พัฒนาศูนย์โลจิสติกส์ คลังสินค้า และนิคมอุตสาหกรรม รวมถึงโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนนและสะพานข้ามแม่น้ำเมยที่เอื้อต่อการขนส่งและการค้า

• รัฐบาลเมียนมาให้สัมปทานพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษเมียวดีแก่เอกชน พร้อมศูนย์บริการศุลกากร One Stop Service
• ฝั่งไทยมีการศึกษาพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษแม่สอดและนิคมอุตสาหกรรมโดยเน้นการเชื่อมโยงฐานการผลิตและโลจิสติกส์
• ทั้ง 2 ฝั่ง ผลักดันการค้า การลงทุน และการท่องเที่ยวในพื้นที่ชายแดนให้เติบโตควบคู่กัน

มุกดาหาร-สะหวันนะเขต

มุกดาหาร จังหวัดเล็กๆ ทางภาคอีสาน ตั้งอยู่ตรงข้ามกับแขวงสะหวันนะเขต สปป.ลาว ทั้งสองเมืองถูกยกระดับเป็น ‘เมืองคู่’ หลังการเปิดสะพานมิตรภาพไทย - ลาวแห่งที่ 2 ซึ่งเป็นจุดยุทธศาสตร์บนระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก (EWEC) เช่นเดียวกัน ทั้งสองเมืองกลายเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์และการค้าสำคัญของลุ่มน้ำโขง

• แขวงสะหวันนะเขตได้รับการพัฒนาเป็นเขตเศรษฐกิจพิเศษสะหวัน - เซโน ดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติและเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ของลาว
• มุกดาหารพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและบริการสาธารณะเพื่อรองรับการค้าและการลงทุนข้ามพรมแดน

สะเดา - บูกิตกายูฮิตัม และ 5 เมืองคู่ไทย - มาเลย์

ด่านสะเดา อำเภอสะเดา จังหวัดสงขลา เชื่อมต่อกับบูกิตกายูฮิตัม เมืองสำคัญของรัฐเกดะห์ มาเลเซีย ถือเป็นจุดผ่านแดนหลักที่มีมูลค่าการค้าสูงที่สุดระหว่างไทย - มาเลเซีย โครงสร้างพื้นฐานรอบด่านสะเดามีคลังสินค้าและศูนย์โลจิสติกส์ขนาดใหญ่ รถขนส่งของไทยสามารถวิ่งเข้าไปส่งสินค้าฝั่งมาเลเซียได้ถึงโกดังใกล้ด่าน ก่อนเปลี่ยนถ่ายเป็นรถมาเลเซียเพื่อส่งต่อไปยังท่าเรือสำคัญ เช่น ปีนัง และกัวลาลัมเปอร์

นอกจากสะเดา - บูกิตกายูฮิตัม ยังมีเมืองชายแดนสำคัญที่กำลังถูกผลักดันให้เป็นเมืองคู่แฝด ได้แก่

• สตูล - เปอร์ลิส ด่านวังประจัน - วังเกเลียน และด่านสตูล - ท่าเรือกัวลาเปอร์ลิส
• ยะลา - เปรัก ด่านเบตง - ปังกาลังฮูลู
• ปัตตานี - ตรังกานู เส้นทางเชื่อมโยงการค้าและการท่องเที่ยว
• นราธิวาส-กลันตัน ด่านสุไหงโก-ลก - รันเตาปันยัง และด่านตากใบ - เป็งกาลันกูโบ

ยุทธศาสตร์สำคัญ คือ การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานร่วม เช่น สะพานข้ามแม่น้ำโก-ลกแห่งที่ 2 เพื่อเพิ่มศักยภาพการขนส่งและการค้าชายแดน การขยายเวลาเปิด-ปิดด่านชายแดนให้ประชาชนและนักธุรกิจเดินทางไปกลับได้สะดวกยิ่งขึ้น

รัฐบาลไทยและมาเลเซียมีเป้าหมายร่วมกันในการยกระดับเมืองคู่แฝดชายแดนให้เป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจ การค้า การลงทุน การศึกษา การท่องเที่ยว และการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในทุกมิติ โดยวางแผนระยะ 4 ปี (2567-2570) เพื่อสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม ลดความเหลื่อมล้ำ และเพิ่มรายได้ให้ประชาชนในพื้นที่ 

นวัตกรรมดิจิทัล National Single Window (NSW) และ ASEAN Single Window (ASW)

การปฏิวัติระบบการค้าชายแดนเกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมด้วยการนำระบบ NSW มาใช้ เชื่อมโยงข้อมูลระหว่างหน่วยงานรัฐและเอกชนกว่า 36 หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการนำเข้า ส่งออก และโลจิสติกส์

• ผู้ประกอบการไม่ต้องยื่นเอกสารซ้ำซ้อน ข้อมูลถูกประมวลผลและติดตามผลแบบเรียลไทม์
• ลดขั้นตอน ลดความผิดพลาด และเพิ่มความโปร่งใสในกระบวนการศุลกากร
• ระบบ NSW ยังเชื่อมโยงกับ ASW ทำให้การค้ากับประเทศอาเซียนราบรื่นยิ่งขึ้น
• การแลกเปลี่ยนข้อมูลใบรับรองถิ่นกำเนิดสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ (e-Form D) ระหว่างประเทศสมาชิก ช่วยลดต้นทุนและเวลาในการดำเนินการ

ผลลัพธ์เชิงประจักษ์  ตัวเลขและความเปลี่ยนแปลง

• การค้าชายแดนและผ่านแดนของไทยในปี 2023 มีมูลค่ารวมกว่า 1.5 ล้านล้านบาท เพิ่มขึ้น 6.2% จากปีก่อนหน้า
• ด่านศุลกากรสะเดา จังหวัดสงขลา เป็นด่านที่มีมูลค่าการค้าสูงที่สุดในประเทศ รองลงมาคือด่านอรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว
• เขตเศรษฐกิจพิเศษชายแดน 10 แห่ง ของไทย ครอบคลุมพื้นที่กว่า 2.1 ล้านไร่
• เวลาเฉลี่ยในการตรวจปล่อยสินค้า ณ ด่านศุลกากรชายแดนลดลงจาก 4 - 5 ชั่วโมง เหลือเพียง 30 - 45 นาที ด้วยระบบอิเล็กทรอนิกส์และ NSW
• เส้นทางรถไฟไทย – ลาว - จีน เมื่อเสร็จสมบูรณ์ จะลดระยะเวลาขนส่งสินค้าทางเรือจากจีนถึงไทยจาก 10 - 14 วัน เหลือเพียง 1 - 2 วันทางรถไฟ และลดต้นทุนขนส่งลงมากกว่า 20%

ชายแดนไทยในวันนี้ไม่ได้เป็นเพียงเส้นกั้นอีกต่อไป แต่กลายเป็น ‘รอยต่อแห่งโอกาส’ ที่พร้อมเปิดประตูสู่ความมั่งคั่งของทั้งไทยและประเทศเพื่อนบ้าน ด้วยแนวคิดเมืองคู่และการพัฒนาอย่างบูรณาการ ชายแดนไทยจึงเป็นจุดเริ่มต้นของอนาคตใหม่ที่เต็มไปด้วยศักยภาพและความหวังสำหรับทุกคนในภูมิภาคนี้

#ชายแดนไทย #เมืองคู่ #เศรษฐกิจชายแดน #ระบบศุลกากรดิจิทัล #การค้าระหว่างประเทศ #เขตเศรษฐกิจพิเศษ #ห่วงโซ่คุณค่า #กระตุกต่อมคิด #okmd #KnowledgePortal #ValueChain #InspireYourself #ThaiBorder #TwinCities #BorderEconomy #SpecialEconomicZone #DigitalCustoms #CrossBorderTrade #ThinkBeyond 

ข้อมูลอ้างอิง : 

• data.opendevelopmentmekong.net/dataset/9b5bd23c-963d-42bf-b553-cfbea97a3771/resource/ede372ea-b639-4f1d-901e-bea30bdd4db3/download/4border-special-economic-zones-development.pdf
• ecs-support.github.io/pages/customs/thai-nsw/
• ecs-support.github.io/pages/docs/restricted-goods-perimt/docs.pdf
• exim.go.th/getattachment/0845200c-eba6-4970-b307-d0ccaaf2535e/แมสอด-เมยวด.พนทเศรษฐกจใหมชายแดนไทย-พมา-หนงสอพมพสยามรธ-ฉบบวนท-17-เม้นอยุทยาน-2556.aspx
• itd.or.th/itd-data-center/trade_facilitation_digital_innovation/
• thaipublica.org/2024/08/thai-border-trade-2011-2023/
• thelist.group/realist/blog/รถไฟความเร็วสูง-ไทย-จีน/
• v-servelogistics.com/media/vserve2017/file_pdf/23101753329_มาทำความรู้จักด่านบูกิตกายูฮิตัมมาเลเซี.pdf
• vntr.moit.gov.vn/news/status-of-asean-single-window-implementation-and-possibility-of-upgrading-to-new-generation-asean-single-window