การเสี่ยงทายเพื่อความอุดมสมบูรณ์แห่งราชอาณาจักรในพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ

        พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นพิธีการเพื่อความเป็นสิริมงคลและบำรุงขวัญเกษตรกร กำหนดจัดขึ้นในเดือนหก (ตามปฎิทินจันทรคติ) ของทุกปี ซึ่งระยะนี้เป็นระยะเหมาะสมที่จะเริ่มต้นการทำนา อันเป็นอาชีพหลักของประชาชนคนไทย แต่ไม่ได้กำหนดวันที่แน่นอนไว้เหมือนกับวันในพระราชพิธีอื่น ส่วนจะเป็นวันใดในเดือนหก หรือเดือนพฤษภาคมที่มีฤกษ์ยามที่เหมาะสมต้องตามประเพณีก็จะจัดขึ้นในวันนั้น โดยพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญเป็นพระราชพิธีที่มี 2 พิธีรวมกัน คือ พระราชพิธีพืชมงคล อันเป็นพิธีสงฆ์ อย่างหนึ่ง ซึ่งจะประกอบพระราชพิธีวันแรกในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม กับ พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ อันเป็นพิธีพราหมณ์ อย่างหนึ่ง ซึ่งจะประกอบพระราชพิธีในวันรุ่งขึ้น ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง

ภาพ: พระราชพิธีพืชมงคล ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามในพระบรมมหาราชวัง    ที่มา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2568

ภาพ:  พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง  ที่มา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2568

        ทั้งนี้ พิธีกรรมสำคัญอย่างหนึ่งที่สำคัญและเป็นที่รับรู้ของสาธารณชนทั่วไปในพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ คือ การเสี่ยงทายเพื่อพยากรณ์น้ำและความอุดมสมบูรณ์ของราชอาณาจักร ซึ่งจะได้รับความสนใจเป็นอย่างมากจากเกษตรกรและประชาชนทั่วไป ซึ่งประกอบด้วยการเสี่ยงทาย 2 พิธี ได้แก่

        1. การตั้งสัตยาธิษฐานหยิบผ้านุ่งแต่งกาย (การเสี่ยงทายผ้านุ่ง)   

        “ผ้านุ่งแต่งกาย” คือ ผ้านุ่งซึ่งเป็นผ้าลาย มีด้วยกัน 3 ผืน คือ สี่คืบ ห้าคืบ และหกคืบ วางเรียงบนโตกมีผ้าคลุมเพื่อให้พระยาแรกนาตั้งสัตยาธิษฐานหยิบ หากหยิบได้ผ้าผืนใด ให้นุ่งผืนนั้นทับผ้านุ่งผืนเดิมอีกชั้นหนึ่งเพื่อเตรียมออกแรกนา โดยผ้านุ่งแต่ละผืนมีคำพยากรณ์ดังนี้

                ผ้าสี่คืบ        พยากรณ์ว่า    น้ำจะมากสักหน่อย นาในที่ดอนจะได้ผลบริบูรณ์ดี นาในที่ลุ่มอาจจะเสียหายบ้าง ได้ผลไม่เต็มที่

               ผ้าห้าคืบ      พยากรณ์ว่า    น้ำในปีนี้จะมีปริมาณพอดี ข้าวกล้าในนาจะได้ผล บริบูรณ์ และผลาหาร มังสาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี

               ผ้าหกคืบ     พยากรณ์ว่า    น้ำจะน้อย นาในที่ลุ่มจะได้ผลบริบูรณ์ดี แต่นาในที่ดอนจะเสียหายบ้าง ได้ผลไม่เต็มที่

ภาพ: ผ้านุ่งแต่งกายสำหรับพระยาแรกนาเสี่ยงทาย    ที่มา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2568

        2. การเสี่ยงทายของกิน 7 สิ่ง (การเสี่ยงทายพระโคกินเลี้ยง)

        “ของกิน 7 สิ่ง” ที่ตั้งเลี้ยงพระโคมี ข้าว ข้าวโพด ถั่วเขียว งา เหล้า น้ำ และหญ้า ถ้าพระโคกินสิ่งใดก็จะมีคำทำนายไปตามนั้น  ได้แก่

            ข้าว และ ข้าวโพด    พยากรณ์ว่า     ธัญญาหาร ผลาหาร จะบริบูรณ์ดี

            ถั่ว และ งา                พยากรณ์ว่า     ผลาหาร ภักษาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี

            น้ำ และ หญ้า            พยากรณ์ว่า     น้ำท่าจะบริบูรณ์พอสมควร ธัญญาหาร ผลาหาร ภักษาหาร มังสาหารจะอุดมสมบูรณ์

            เหล้า                         พยากรณ์ว่า     การคมนาคมจะสะดวกขึ้น การค้าขายกับต่างประเทศดีขึ้น ทำให้เศรษฐกิจรุ่งเรือง

ภาพ: ของกิน 7 สิ่งสำหรับเสี่ยงทายพระโคกินเลี้ยง    ที่มา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2568

        สำหรับปี 2568 พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จัดขึ้นระหว่างวันที่ 8 – 9 พฤษภาคม 2568 โดยวันพฤหัสบดีที่ 8 เวลา 17.00 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งจากพระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ไปยังพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง เพื่อทรงประกอบพระราชพิธีพืชมงคล และในวันศุกร์ที่ 9 เวลา 07.19 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาแรกนาขึ้นรถยนต์หลวงที่หน้าวัดพระศรีรัตนศาสดารามออกจากพระบรมมหาราชวัง ไปยังมณฑลพิธีท้องสนามหลวง แล้วเดินขบวนอิสริยายศแห่ไปส่งที่โรงพิธีพราหมณ์ จุดธูปเทียนถวายสักการะเทวรูปสำคัญแล้ว พระยาแรกนาตั้งสัตยาธิษฐานหยิบผ้านุ่งแต่งกายไว้พร้อม ครั้งถึงเวลา 08.30 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งจากพระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ไปยังพลับพลาที่ประทับ บริเวณมณฑลพิธีท้องสนามหลวง เพื่อเป็นองค์ประธานในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ

        โดยในปีนี้การตั้งสัตยาธิษฐานหยิบผ้านุ่งแต่งกายหรือการเสี่ยงทายผ้านุ่งของพระยาแรกนา ปรากฏว่า พระยาแรกนา หยิบผ้านุ่งได้ “ผ้าห้าคืบ” พยากรณ์ว่า “น้ำในปีนี้จะมีปริมาณพอดี ข้าวกล้าในนาจะได้ผลบริบูรณ์ และผลาหาร มังสาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี“

        ส่วนการเสี่ยงทายของกิน 7 สิ่งหรือการเสี่ยงทายพระโคกินเลี้ยง ปรากฏว่า พระโคกิน “น้ำ และ หญ้า” พยากรณ์ว่า ” น้ำท่าจะบริบูรณ์พอสมควร ธัญญาหาร ผลาหาร ภักษาหาร มังสาหาร จะอุดมสมบูรณ์“ และกิน ”เหล้า“ พยากรณ์ว่า “การคมนาคมจะสะดวกขึ้น การค้าขายกับต่างประเทศดีขึ้น ทำให้เศรษฐกิจรุ่งเรือง”

ข้อมูลอ้างอิง

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2568). พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ. https://www.moac.go.th/royal_ploughing--home