Critical Thinking ฝึกทักษะการตัดสินใจ

ทักษะการตัดสินใจสำคัญอย่างมากในการใช้ชีวิต เพราะเป็นเครื่องมือสำคัญในการแก้ปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพ การพัฒนาความคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) จึงเป็นเรื่องที่ต้องฝึกฝน เพราะช่วยให้วิเคราะห์ปัญหาอย่างเป็นระบบ ค้นหาสาเหตุที่แท้จริง แก้ไขได้ตรงจุด เสริมสร้างความสามารถในการตัดสินใจ ประเมินข้อมูลอย่างรอบคอบก่อนนำไปใช้ ลดความเสี่ยงจากความผิดพลาดหรือการตัดสินใจที่เร่งรีบจนเกินไป

Critical Thinking คืออะไร

การคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) คือ ทักษะการคิดและความสามารถในการคิดแบบมีเหตุผล เรียกว่าการคิดแบบมีวิจารณญาณ มีกระบวนการวิเคราะห์ข้อมูลอย่างเป็นกลาง เป็นความเข้าใจในเหตุและผลที่เชื่อมโยงเข้ากับความคิดเรื่องต่างๆ โดยอาศัยหลักฐานและข้อสนับสนุน ไม่ใช้อารมณ์ ความเชื่อดั้งเดิม ประสบการณ์ และอคติในการคิดและการตัดสินใจ เพื่อให้คำตอบหรือสิ่งที่ตัดสินใจมีโอกาสถูกต้องมากขึ้นดียิ่งขึ้นและมีประสิทธิภาพมากขึ้น นับเป็นหนึ่งในทักษะจำเป็นแห่งศตวรรษที่ 21

องค์ประกอบของ Critical Thinking 

• ทักษะการทำความเข้าใจ (Understanding)  
  เป็นองค์ประกอบแรกที่ช่วยให้เกิดกระบวนการคิดที่เป็นเหตุเป็นผล วิธีการที่ใช้ทำความเข้าใจคือ การตั้งคำถาม สังเกต มีส่วนร่วม จินตนาการจากข้อมูลที่รับรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้งหมด เพื่อให้เกิดข้อมูลและคำตอบที่ทำให้เกิดการค้นพบสิ่งใหม่ๆ 
• ทักษะการวิเคราะห์ (Analysis) 
  เมื่อเข้าใจแล้วการตรวจสอบหาความเชื่อมโยงของข้อมูลด้วยตรรกะ โดยใช้หลักเหตุผลเพื่อคิดต่อยอดและพิจารณาข้อมูลด้วยการสังเกตความน่าเชื่อถือของข้อมูล ความสมเหตุสมผลสอดคล้องกัน ความเชื่อมโยงข้อมูลที่สัมพันธ์กัน จะทำให้เกิดความเข้าใจและส่งต่อข้อมูลได้อย่างเหมาะสม
• ทักษะการอนุมาน (Inference) 
  เป็นการคาดการณ์ผลสรุปของข้อมูลที่วิเคราะห์ตามหลักเหตุผลที่ซับซ้อนเพื่อหาข้อสรุปที่นำไปใช้ตัดสินใจ ไม่นับรวมกระบวนการตัดสินใจ ผ่านรูปแบบการอนุมาน ได้แก่ อนุมานแบบนิรนัย (Deductive Inference) สรุปผลจากข้อมูลที่เป็นจริง อนุมานแบบอุปนัย (Inductive Inference) สรุปผลทั่วไปจากข้อมูลที่สังเกตได้ และอนุมานเชิงสถิติ (Statistical Inference) สรุปผลทั่วไปจากข้อมูลตัวอย่างทางสถิติ ซึ่งการอนุมานอย่างรอบด้านจำเป็นต้องอาศัยตรรกะ ไหวพริบ และความสร้างสรรค์

ขั้นตอนฝึกฝน Critical Thinking

• ขั้นที่ 1 ระบุประเด็น ตั้งคำถามเพื่อกำหนดประเด็นของปัญหา
• ขั้นที่ 2 รวบรวมข้อมูลที่น่าเชื่อถือและทำความเข้าใจ
• ขั้นที่ 3 วิเคราะห์ จัดระบบข้อมูล แยกแยะข้อเท็จจริงและความคิดเห็น อธิบายปัญหาพร้อมเหตุผล
• ขั้นที่ 4 ประเมินความสมเหตุสมผลของข้อมูล พิจารณาเงื่อนไขที่มีเพื่อใช้ในการตัดสินใจ
• ขั้นที่ 5 สรุปข้อมูล สำรวจความเห็นอื่นๆ พิจารณาทางเลือกที่สมเหตุสมผล

เทคนิคพัฒนา Critical Thinking 

• ฝึกรวบรวมและคัดกรองข้อมูล
  เป็นสิ่งแรกที่ต้องใส่ใจ พิจารณาว่าสิ่งใดสมเหตุสมผล สิ่งใดน่าเชื่อถือ  
• ฝึกตั้งคำถามกระตุ้นการเรียนรู้
  เน้นคำถามที่เกิดความสงสัย ชวนให้คิดต่อ สร้างความตระหนักรู้ อย่างการตอบคำถามปลายเปิดหรือปัญหาเชาว์ต่างๆ ช่วยฝึกคิดได้ดี
• สร้างและทดสอบสมมติฐาน
  ด้วยการอนุมานจากข้อมูลที่ได้ ไม่จำเป็นที่คำตอบต้องถูกต้องทั้งหมด แต่เป็นการพัฒนากระบวนการคิดและการทดสอบ สร้างแรงบันดาลใจให้หาคำตอบในสิ่งต่างๆ มากขึ้น ทั้งยังช่วยสร้างพื้นฐานความรู้ที่แน่นและแม่นยำกว่าเดิม
• สำรวจแนวคิดใหม่ๆ
  ผ่านการปรับมุมมองที่แตกต่างจากเดิม หรือเรียนรู้แนวคิดใหม่ๆ เพื่อช่วยขยายมุมมองทางความคิดให้กว้างขึ้น ซึ่งเริ่มทำได้ง่ายๆ ด้วยตัวเอง อย่างการเปลี่ยนเส้นทางกลับบ้าน เป็นต้น

ประโยชน์ของ Critical Thinking 

• พัฒนาการคิด วิเคราะห์ กลั่นกรองข้อมูลว่าข้อมูลที่ได้รับน่าเชื่อถือหรือไม่ ไปจนถึงช่วยหาเหตุผลต่างๆ เพื่อประกอบการตัดสินใจแก้ปัญหา ผู้ที่มี Critical Thinking มักนำหน้าผู้อื่นอยู่เสมอ
• รับมือกับเหตุการณ์ที่ไม่แน่นอนได้ดีขึ้น รู้ว่าข้อมูลข่าวสารจริงหรือไม่ ใช้ประกอบการตัดสินใจไม่ให้ผิดพลาด จัดการกับสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นด้วยความรอบคอบมากขึ้น
• เปิดมุมมองใหม่ กล้าออกจาก Comfort Zone เดิม เพราะ Critical Thinking ฝึกให้ตั้งคำถาม เมื่อคิดไปเรื่อยๆ จะได้มุมมองแนวคิดเพิ่มเติม อาจเปลี่ยนวิธีการแก้ปัญหาแบบเดิมเป็นวิธีการอื่นๆ ที่ค้นพบว่ามีประสิทธิภาพและเหมาะสมกว่า
• ไตร่ตรองแยกแยะข้อเท็จจริงได้ดีขึ้น คนที่มีทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ หรือ Critical Thinking จะเข้าใจได้ว่าข้อมูลที่ได้รับมาอาจมีข้อคิดเห็นของผู้ส่งต่อข้อมูลแฝงปนอยู่กับข้อเท็จจริงได้เสมอ สามารถแยกแยะกลั่นกรองข้อมูลที่ไม่มีเหตุผลหรือไม่เป็นความจริงออกจากข้อมูลที่เป็นความจริงได้อย่างไม่ผิดพลาด
• มั่นใจในการเผชิญหน้ากับปัญหาและความท้าทาย พบเจอกับโอกาสต่างๆ ที่มากกว่าผู้อื่น รู้จักตัดสินใจในสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่างเหมาะสม
• จุดเริ่มต้นของความคิดสร้างสรรค์ เพราะเมื่อตั้งข้อสงสัย ไม่เชื่อสิ่งเดิม หาข้อมูล หาแนวทาง จนได้ข้อสรุปที่ดีกว่าจึงเกิดเป็นความคิดสร้างสรรค์และนวัตกรรมใหม่ๆ ขึ้นได้ 

Critical Thinking หรือการคิดเชิงวิพากษ์เป็นทักษะที่สร้างได้ทุกช่วงวัยผ่านการฝึกฝนและการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ โดยวิธีการคิดแบบนี้สามารถนำไปปรับใช้ได้ตลอดชีวิตในทุกสถานการณ์ 

ข้อมูลอ้างอิง :

• codegeniusacademy.com/critical-thinking/
• li.kmutt.ac.th/critical-thinking/knowledge/
• managementconcepts.com/resource/the-importance-of-critical-thinking-for-decision-making/
• truevirtualworld.com/th/article/รู้จัก-critical-thinking-ทักษะสำคัญที่เ
• www.sasimasuk.com/17358389/critical-thinking-skill-ทักษะการคิดวิพากษ์-ทักษะของคนทำงานยุคใหม่