เพราะเด็กทุกคนล้วนมีศักยภาพในการเรียนรู้ผ่านการเล่น  ในวันเด็กแห่งชาติปีนี้ มาร่วมกันสร้างความสุขและเสริมสร้างพัฒนาการให้กับเด็กวัย 3-6 ปี ซึ่งเป็นช่วงเวลาสำคัญที่สมองกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว การเรียนรู้ผ่านการเล่นที่ส่งเสริมประสาทสัมผัส หรือ Sensory Play ไม่เพียงสร้างความสนุกสนาน แต่ยังช่วยกระตุ้นการทำงานของสมองในด้านต่าง ๆ อย่างครบถ้วน ทั้งการรับสัมผัส การเคลื่อนไหว การสื่อสาร และการปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น

บทความนี้จะพาไปทำความเข้าใจความสำคัญของการพัฒนาสมองในช่วงวัยอนุบาล พร้อมแนะนำกิจกรรม Sensory Play ที่สามารถนำไปปรับใช้ได้จริง เพื่อสร้างรากฐานการเรียนรู้ที่แข็งแรงและยั่งยืนสำหรับเด็กในวัยสำคัญนี้ เพราะการเล่นไม่ใช่แค่เรื่องสนุก แต่คือประตูสู่การเรียนรู้และพัฒนาการที่สมบูรณ์ของเด็กทุกคน

เริ่มต้นกันที่... 

การเรียนรู้ตามหลักพัฒนาสมอง (Brain-based Learning) 

การเรียนรู้ตามหลักพัฒนาสมอง คือ การจัดการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับการทำงานและพัฒนาการของสมอง โดยเน้นสร้างความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับสมองเพื่อให้การเรียนรู้มีประสิทธิภาพสูงสุด  

หลักการสำคัญของการเรียนรู้ตามพัฒนาสมอง

1. สมองต้องการทั้ง "อาหารกาย" และ "อาหารใจ"

   - อาหารกาย: อาหารครบ 6 หมู่และน้ำสะอาด  

   - อาหารใจ: ความรักและความอบอุ่นจากครอบครัว  

2. สมองเรียนรู้ได้ดีเมื่อมีความพร้อมใน 3 ด้าน 

   - อารมณ์: สภาพจิตใจที่มั่นคง  

   - องค์ความรู้: เนื้อหาที่เหมาะสมกับวัย  

   - พัฒนาการของสมอง: การจัดการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับช่วงวัย  

3. อารมณ์คือประตูสำคัญของการเรียนรู้  

   สมองจำและเรียนรู้ได้ดีที่สุดเมื่อเด็กมีอารมณ์ที่พร้อม เช่น การทำกิจกรรมที่ชอบหรือการเคลื่อนไหวประกอบเพลง  

4. ประสบการณ์ตรงช่วยเสริมการเรียนรู้  

   การเปิดโอกาสให้เด็กได้ใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้แก่ การมองเห็น การได้ยิน การสัมผัส การลิ้มรส และการได้กลิ่น ช่วยสร้างการเชื่อมโยงของเซลล์สมอง  

พัฒนาการสมองเด็กวัย 3-6 ปี  

ในช่วงวัยอนุบาล สมองของเด็กมีการพัฒนาอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะสมองส่วนรับสัมผัสและการเคลื่อนไหว  

พัฒนาการสมองและระบบสัมผัส:

เด็กวัย 3-6 ปีอยู่ในช่วงสมองพัฒนาอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะสมองส่วนรับความรู้สึก ทำให้ประสาทสัมผัส (ตา, หู, จมูก, ลิ้น, กาย) พัฒนาเด่นชัดขึ้น การกระตุ้นด้วยสัมผัสช่วยให้เซลล์สมองเชื่อมต่อและประสานการทำงานกับสมองส่วนอื่น เช่น ความทรงจำ การเคลื่อนไหว และอารมณ์

การส่งข้อมูลในสมองเร็วขึ้น:

สมองพัฒนาได้เร็วด้วยกระบวนการสร้างไมอิลิน (ปลอกหุ้มใยประสาท) ซึ่งช่วยให้การส่งสัญญาณประสาทรวดเร็วและประสานการทำงานของระบบสัมผัสกับการเคลื่อนไหวได้ดี โภชนาการที่เหมาะสมและสิ่งแวดล้อมที่กระตุ้นพัฒนาการมีบทบาทสำคัญในกระบวนการนี้

การเคลื่อนไหวกระตุ้นการพัฒนา:

การเคลื่อนไหวช่วยสร้างเซลล์สมองและซีนแนปส์ (synapse) เพิ่มการเชื่อมต่อของวงจรกระแสประสาท ทำให้พัฒนาการด้านต่าง ๆ ของเด็กมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

การเรียนรู้ตามวัย:

ช่วงวัยอนุบาล สมองส่วนรับสัมผัสและการเคลื่อนไหวพัฒนาอย่างรวดเร็ว การจัดประสบการณ์เรียนรู้จึงควรเน้นกิจกรรมที่ส่งเสริมระบบสัมผัสและการเคลื่อนไหวให้เหมาะสมกับวัย

Sensory Play: การเล่นกระตุ้นประสาทสัมผัส 

เป็นกิจกรรมที่ช่วยพัฒนาประสาทสัมผัสทั้ง 5 เด็ก ได้แก่ การมองเห็น การได้ยิน การสัมผัส การรับรส และการรับกลิ่น พร้อมทั้งส่งเสริมระบบประสาทสำคัญ ได้แก่

1. การรับรู้ตำแหน่งร่างกาย:
ช่วยให้เด็กเข้าใจการเคลื่อนไหวและตำแหน่งของร่างกาย รวมถึงการใช้แรงที่เหมาะสมในการจับหรือยกสิ่งของ

2. การทรงตัว:
ช่วยให้เด็กสามารถรักษาสมดุลขณะทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้อย่างมั่นคง

ประโยชน์ 4 ด้านของ Sensory Play

1. พัฒนาสมองและสติปัญญา:

การสำรวจสิ่งแวดล้อมช่วยกระตุ้นประสาทสัมผัส เสริมสร้างการเชื่อมต่อของเซลล์สมอง

2. พัฒนาการเคลื่อนไหว:
การสัมผัสและเล่นกับสิ่งของช่วยเสริมกล้ามเนื้อมัดเล็ก เช่น นิ้วมือ และกล้ามเนื้อมัดใหญ่ เช่น แขนและขา ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การปีน คลาน หรือวิ่ง

3. พัฒนาทักษะทางสังคม:
การเล่นร่วมกับผู้อื่นช่วยเสริมทักษะการสื่อสาร ความเข้าใจผู้อื่น และการทำงานร่วมกัน

4. เสริมทักษะภาษา:
เปิดโอกาสให้เด็กได้ฝึกการสื่อสาร สร้างพื้นฐานที่มั่นคงสำหรับการพูดและการอ่าน

การเล่นไม่ใช่แค่เรื่องสนุก แต่คือกระบวนการเรียนรู้ที่ทรงพลัง เด็กทุกคนล้วนมีศักยภาพในการเรียนรู้ หากได้รับการสนับสนุนและการออกแบบกิจกรรมที่เหมาะสม การลงทุนในเด็กช่วงวัย 3-6 ปี จึงเป็นการสร้างรากฐานสำคัญสู่ความสำเร็จในอนาคตของเด็กทุกคน